بنده از منطقه ای صدها کیلومتر دورتر،به این خطه محروم آمده ام که چشمه ها و آبشار های زلالش در خطی زیبا میان درختان بلوط،از بالای کوهستان سرازیر می شوند و به دشت ها می رسند.بنده از سلسله جبال زاگرس و دشت های اطراف آن با قله ی دنایش دل کندم و به این بهشت خشکی که شماها کویر و برهوتش می نامید آمده ام.
شاید برای خیلی از خوانندگان این سطور،دیدار کوهستان های سر به فلک کشیده و برف گیر غرب وجنوب غرب،جنگل های سرسبز و پرپشت شمال و سواحل زیبای خزر و خلیج فارس آرزویی دیرینه باشد،اما باور کنید خیلی از ساکنان آن مناطق خوش آب و هوا،آرزوی دیدن این کویر را دارند که دلیل آن استعداد های گوناگون طبیعی،توریستی،اقتصادی و ...نهفته در خراسان جنوبی است.
قبلا هر وقت خبر حرکت شن های روان را می شنیدم برایم غیر قابل قبول بود.مگر شن ها هم حرکت می کنند!؟بنده از سراب، تنها وصف آن را در کتاب ها خوانده ام ولی در دق محمد آباد سه قلعه آن را لمس نمودم و از تماشایش سیر نمی شدم. از آسمان کویر،سخن ها گفته اند ولی شنیدن کی بود مانند دیدن!باور کنید این جا ستاره ها بهتر نجوای نجوم دوستان را می شنوند واحساس می کنی آن قدر به تو نزدیک هستند که میتوانی آن ها را جا به جا کنی و ستاره ی خودت را با هر کس که دوست داری جفت کنی.نمی دانم تا کنون در زیر آسمان کویرغنوده اید؟ممکن است ساکنان سه قلعه و بخش های مشابه کویر نشین،خسته از کار سخت و طاقت فرسای روزمره،کوفته از مشکلات اقتصادی و مالی و دلشکسته از وعده های بدون عمل(رفع محرومیت)مسئولان، به باد و حرکت شن ها بد و بیراه بگویند،کویر را خشک و دهشت زا و دق را بی رحم و کشنده پندارند و آسمان و زمین را بخیل و بی ثمر بخوانند ولی اندکی صبر و تاُمل باید!
بنده در بخش تاریخی سه قلعه به گذشته آن منطقه رجوع کرده و دیده ام آثار درختان تنومند و پر شاخ و برگ، کشتزار های سرسبز و خرم،منابع آب و آب انبار های بزرگ،صنایع دستی متنوع و فرش های دستباف با شهرت جهانی و در کل،انبارغله و مواد غذایی منطقه را.این جا مسیر عبور لشکریان بزرگ و فاتح نادر و تیمور و دیگر سرداران تاریخ است با بناها و آثار متنوع تاریخی و فرهنگی.
مسئولان گردشگری باید بدانند که توریسم همیشه فقط در گل و گیاه و سبزه نیست. توریسم همیشه در قصر ،برج وبارو نیست.باورکنید ایرانگردان وجهانگردان بسیاری،آرزوی دیدار مناطقی همچون سه قلعه و دق محمدآباد را دارند،تاحرکت زیبا اما مخرب شن های روان را ببینند، در کنار حرم امامزاده ابو القاسم در شب زیبای کویر با خدای خود نجوا کنند ، تا ده ها اثر تاریخی و فرهنگی گذشنگان را در دل کویر ببینند(ّآب انبارهای زیبا ، قنات های طویل و تو در تو ، مساجد و خانه هایی با اسلوب و معماری خاص کویر ، منازل خشتی با سقف های گنبدی و مدور و...) محققان و دانشمندان بسیاری هستند که علاقه مند به مطالعات خاک ، باد ، اقلیم ، آسمان و ستارگان ، منابع معدنی، کاریز ها ، صنایع و هنرها ، آداب و رسوم و فرهنگ موجود در این بخش از کشورمان هستند ، اما دریغ از وجود کوچک ترین امکانات تفریحی ، رفاهی و تحقیقی.
انتظار ندارم این صحبت ها به مذاق همه کس خوش بیاید چرا که مردم محروم و زحمتکش سه قلعه که برای گذراندن زندگی باید با ده ها مشکل اقلیمی ، طبیعی و اقتصادی و....مقابله کنند چطور می توانند چشمی را که برمشکلات بی شمارخود بسته اندبر زیبایی شهر ودیار خود بگشایند! بیشتر روی سخن من با مسئولان کشوری ، استانی وحتی شهرستانی است.
چه شده است سه قلعه که زمانی چهار راه عبور کاروان ها وتجار و...بوده اکنون در این بن بست ارتباطی قرار دارد!؟ سه قلعه که زمانی انبارغله منطقه بوده است اکنون خود محتاج توجه ویژه است!؟چطور شده که قلعه نشینان دیروز خراسان ، امروز خاک نشینان کویرند!؟عجیب است ، بخش سه قلعه که از کانون های حرکت شن های روان و طوفان های تابستانی است ولی درطول سالیان اخیر هنوز اقدامی جدی برای جلوگیری از این طوفان ها صورت نگرفته است!؟
عجیب ترآن جاست طوفان هایی که شهر سه قلعه را آماج خود قرار می دهد و شب وروز آن را یکسان می کند ازمسیری مشخص وقابل جلوگیری وحتی قابل هدایت گذر می کنند، ولی افسوس از اقدامی عملی! باورکنیداگرنبود همت وغیرت مردمان سه قلعه ، امروز این شهر خرابه ای متروک و بی ساکن بود.
چگونه می توان آب چهارمحال وبختیاری را ازکوهستان های صعب العبور به اصفهان و یزد وکرمان رساند،آب کهگیلویه را برای بوشهر وکشورهای عربی برد ولی نمی شود آب زاینده رود و خزر وعمان را به خراسان وسیستان برد!؟چطور می شود نفت خارک ، بوشهر، گچساران و خوزستان را به ترکیه برد وبرای رساندن آن به پاکستان وهند تلاش ها کرد ولی رساندن همچون خطوطی به خراسان وسیستان به صرفه نباشد!تاکی باید درآمد ارزی وریالی ملاک پروژه های ملی ما باشد!؟
ای مسئولین، ای برنامه ریزان وای مدیران ، مگرنه این که گفته اند وحقیقت هم این است که که مدیریت نگه داشتن وضع موجود نیست بلکه تغییر آن به بهترین نحو موجود است!باور کنید با شرایط موجود، کویری که امروز خراسان ، سیستان وسمنان را می خراشد،فردا یزد وکرمان وفرداهای دیگراصفهان وشیراز را در نمی وردد.باورکنید هزینه ای که امروز سه قلعه و دیگرسه قلعه ایهای مقیم کشور وخارج ازکشور برای توسعه لازم دارند ده ها بار کمترازهزینه هایی است که فردا باید برای ساماندهی مهاجرین سه قلعه درشهرهای دیگرکشور پرداخت کنیم!هزینه ای را که امروز برای توسعه زیرساخت های اشتغال وگسترش ورزش در سه قلعه پرداخت می کنیم ، ده ها بار کمتر از هزینه هایی است که فردا باید برای برون رفت سه قلعه از بن بست ارتباطی پرداخت کنیم وبسیار کمتر از سرمایه ای است که باید در آینده برای احیای این بخش تاریخی بپردازیم.
شک نکنید سرمایه وهزینه هایی که فردا باید بخاطر سهل انگاری ها وتبعیض ها وسوءمدیریت درابعاد سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و...متحمل شویم بسیار بزرگ تر از هزینه های امروز وشاید جبران ناپذیر وغیرقابل پرداخت باشد.
اگر علم روز و امکانات جهت انتقال آب به این مناطق به شما اجازه نمی دهد، تجربه نیاکان ما دراین مورد راهگشاست.با کمترین امکانات ولی اراده ای محکم می توان قنات های خشکیده را احیا وبا احداث قنات های جدید جانی تازه در کالبد خشک کویر و کویرنشینان دمید، چرا که آب الفبای آبادانی است.ضمن تقدیر ازمسئولان ذیربط بخاطر احداث جاده سه قلعه – بیرجند ،برای خروج هرچه بیشتراین منطقه از بن بست ارتباطی ، تا جاده ترانزیتی دیهوک کمتر از70 کیلومتر فاصله است .مگر نه این که را ه ها محور توسعه هستند.حل اشتغال جوانان سه قلعه ،انجام مطالعات و استخراج معادن فراوان این منطقه و احداث کارخانجات وابسته نه چندان زمان می خواهد ونه هزینه های نجومی.
برای توسعه توریسم وگردشگری فقط امکانات رفاهی وتفریحی نیاز است.برای مقابله با تهاجم فرهنگی و.تلاش دشمنان برای اغفال جوانان وگسترش ورزش ، جوانان ولایتمدار سه قلعه کمترین توقع را دارند ولی دریغ از وجود همان حداقل امکانات.
بهرحال اکنون که دولت یازدهم پرچم تدبیر وامید را برافراشته است مردم این سامان انتظار دارند امیدهای جان گرفته آن ها برای توجه به شهرشان وتوسعه این منطقه بخاطر سوء مدیریت ها وتبعیض ها وبی برنامه ای ها دوباره خشک وپژمرده نشود.هرچند تلاش ها و برنامه های مسئولان در چند وقت گذشته نشان از آینده ای روشن برای سه قلعه محروم دارد. به امید آن روز که همه قابلیت ها دراین خطه محروم به فعالیت برسند وسه قلعه جایگاه تاریخی وفرهنگی گذشته خویش را باز یابد.
"شمشاد"
کارشناس جغرافیای روستایی
